Opiniestuk kader goede vergoedingen

Afgelopen jaar werd er gejuicht! Na overleg tussen de Vereniging Hogescholen (VH), Universiteiten van Nederland (UNL), interstedelijk studenten overleg (ISO) en de Landelijke Studentenvakbond (LSVb) leek er eindelijk erkenning te komen voor medezeggenschappers in het hoger onderwijs. Er werden duidelijke afspraken gemaakt over eerlijke vergoedingen, een belangrijke stap na jaren van onderwaardering. Negen maanden later blijkt die belofte een lege huls. Hogescholen en universiteiten houden zich niet aan de afspraken, negeren de medezeggenschapsraad en stellen actie keer op keer uit.

Wat is er mis?

In mei 2024 spraken de VH, UNL, ISO en LSVb af dat medezeggenschappers in het hoger onderwijs eerlijker beloond zouden worden. Dit was een belangrijke stap, want al jarenlang is bekend dat de huidige vergoedingen niet in verhouding staan tot de tijd en verantwoordelijkheid die van de medezeggenschappers wordt verwacht.

In plaats van verbetering zien we dat de afspraken massaal worden genegeerd. Veel hogescholen en universiteiten doen helemaal niets en negeren de verzoeken van de medezeggenschapsraad. Vragen blijven onbeantwoord en gesprekken worden uitgesteld. Dit is niet alleen een schending van vertrouwen, maar ook een duidelijk signaal dat medezeggenschap nog steeds niet serieus wordt genomen.

En de instellingen die wel iets doen? Die kiezen vaak voor de absolute ondergrens. In plaats van eerlijk te kijken naar de werkelijke tijdsinvestering en verantwoordelijkheid van medezeggenschappers, worden de afspraken op de meest minimale manier ingevuld. Zelfs de grotere instellingen blijven net boven het absolute minimum hangen. De voorstellen die er nu liggen, bevinden zich aan de onderkant van de afgesproken kaders en in plaats van een eerlijke onderhandeling worden medezeggenschappers onder druk gezet om hiermee in te stemmen. De boodschap is duidelijk: als ze niet akkoord gaan krijgen ze helemaal niets. Dit is geen serieus overleg, maar een afgedwongen compromis dat geen recht doet aan de waarde van medezeggenschap.

In veel gevallen worden de gesprekken nu pas opgestart, terwijl de afspraak was dat dit voor december 2024 geregeld moest zijn. De gemaakte afspraken blijken in de praktijk niet meer dan vrijblijvende suggesties, terwijl het harde toezeggingen hadden moeten zijn.

Dit patroon ondermijnt niet alleen de positie van medezeggenschappers, maar ook de fundamenten van inspraak in het hoger onderwijs. Hoe kan een instelling verwachten dat studenten en medewerkers zich kritisch en constructief inzetten, terwijl hun inzet systematisch wordt genegeerd, ondergewaardeerd en als bijzaak wordt behandeld?

Verantwoordelijkheid wordt ontlopen!

De VH en UNL dragen samen de verantwoordelijkheid om deze afspraken te waarborgen. Toch blijven veel instellingen treuzelen of simpelweg niets doen. Sommige hogescholen wijzen op budgettaire beperkingen, maar een eerlijke vergoeding voor inspraak is geen luxe; het is een fundamenteel recht. En laten we eerlijk zijn, wij kunnen geen enkele hogeschool of universiteit vinden waar dit proces wel netjes verloopt. Vrijwel elke hogeschool en universiteit blijkt in gebreke. Bezuinigingen zijn vooral een makkelijk excuus om afspraken te negeren.

Instellingen verschuilen zich achter het idee dat de gemaakte afspraken slechts “suggesties” zouden zijn. Deze afspraken zijn het resultaat van onderhandelingen tussen de koepels en bedoeld om structurele verbeteringen door te voeren. Ze nu afzwakken betekent niet alleen het ondermijnen van de afspraken zelf maar ook van het hele systeem.

De VH en UNL presenteren zichzelf als de stem van het hoger onderwijs. Nu de afspraken er liggen zijn de koepels nergens te bekennen. Waar blijft hun regie? Waar blijft hun verantwoordelijkheid? Als onderhandelingen met deze koepels uiteindelijk niets opleveren, wat is dan nog de waarde van het overleg? Worden afspraken simpelweg voor de sier gemaakt? Zonder enige intentie om ze daadwerkelijk uit te voeren? Het is te gek voor woorden dat gemaakte afspraken zo makkelijk worden genegeerd zonder enige consequentie.

Zolang de VH en UNL de kop in het zand steken en dus toestaan dat hun leden de gemaakte afspraken schenden, zal geloofwaardigheid ver te zoeken blijven. Hoe kunnen studenten en medewerkers er in de toekomst nog op vertrouwen dat instellingen en de koepels überhaupt luisteren en afspraken nakomen? Dit is niet slechts een incident, dit is een patroon. De harde deadline van december 2024 wordt volledig genegeerd. Wat zegt dat over de waarde van welke afspraak dan ook?

Wat moet er gebeuren?

Het is tijd dat de Vereniging Hogescholen en Universiteiten van Nederland hun verantwoordelijkheid nemen en zorgen dat alle instellingen zich aan de afspraken houden. Dit mag geen vrijblijvende belofte zijn! Als zij daadwerkelijk waarde hechten aan sterke medezeggenschap dan moeten ze nu laten zien dat ze hier ook naar handelen.

Deze afspraken kunnen niet stilzwijgend worden genegeerd. Eerlijke vergoedingen zouden vanzelfsprekend moeten zijn, geen punt van onderhandeling. Bestuurders horen zich aan hun woord te houden en medezeggenschap mag niet onder druk worden gezet om genoegen te nemen met minimale concessies. Zolang instellingen de ruimte krijgen om afspraken zonder consequenties naast zich neer te leggen, blijft de waarde van medezeggenschap afbrokkelen. Als dit nu al mogelijk is, wat zegt dat dan over de toekomst?

Colleges van Bestuur hebben nu de kans om wél het goede voorbeeld te geven. Door de afgesproken verbeteringen door te voeren en medezeggenschap serieus te nemen, kunnen zij laten zien dat inspraak binnen hun instelling meer is dan een verplicht nummer. Externe druk zou daarvoor niet nodig moeten zijn. Door verantwoordelijkheid te nemen en een voorbeeld te stellen voor andere instellingen, tonen zij respect voor medezeggenschap en de democratische waarden van hun organisatie. De keuze is simpel: nemen zij de leiding en laten ze zien dat inspraak daadwerkelijk meetelt, of bewijzen ze dat medezeggenschap niets meer is dan een papieren werkelijkheid?

Dit gaat niet alleen over geld. Dit gaat over de fundamentele waardigheid van medezeggenschap in het hoger onderwijs. Als inspraak slechts een vrijblijvende verplichting is en als gemaakte afspraken niet serieus worden genomen, dan is medezeggenschap een illusie.

Tijd voor actie!

De situatie is glashelder: afspraken worden geschonden, medezeggenschappers worden genegeerd en de geloofwaardigheid van het hele systeem staat op het spel. Blijft er nog wat over van de rol van de VH en UNL binnen het hoger onderwijs als zij geen druk uitoefenen om hun eigen afspraken na te leven.

Het is tijd voor verandering! Bestuurders kunnen niet blijven wachten en medezeggenschappers mogen zich niet laten afschrikken. Dit is hét moment om druk te zetten, samen te werken en duidelijk te maken dat inspraak geen symbolische verplichting is, maar een essentieel recht.

Wanneer afspraken over zoiets fundamenteels als een eerlijke vergoeding al niet worden nagekomen, wat zegt dat dan over de waarde van de medezeggenschap als geheel? Hoe kun je effectief toezicht houden en invloed uitoefenen als je structureel wordt ondergewaardeerd, onvoldoende tijd krijgt en niet serieus wordt genomen? Dit is geen bijzaak, het raakt de kern van inspraak en medezeggenschap in het hoger onderwijs.

De tijd van loze beloftes en uitstel is voorbij. Dit is het moment waarop medezeggenschappers hun stem laten gelden en bestuurders moeten kiezen: zetten zij de stap naar eerlijke inspraak of blijven ze medeplichtig aan een systeem dat zijn eigen fundamenten ondermijnt?

Dit artikel is geschreven door Robert Tjalsma namens het bestuur van hbo medezeggenschap